Twee belangrijke rekenmeesters zijn het grondig eens over het vooruitzicht voor de Nederlandse economie: voor het eerst sinds de kredietcrisis van 2008 keert Nederland terug naar een periode van serieuze groei. Het wordt nog wel puzzelen om de financiering van een grote stelselwijziging van de belastingen rond te krijgen.
Dat blijkt uit de woensdag gepubliceerde economische ramingen van het Centraal Planbureau (CPB), die in lijn zijn met maandag gepubliceerde prognoses van De Nederlandsche Bank (DNB).
Dit jaar groeit de Nederlandse economie naar verwachting 2 procent en in 2016 is dat 2,1 procent, verwacht het CPB. De economen van DNB gingen maandag ook uit van 2 procent groei dit jaar en waren voor 2016 iets conservatiever met een geschatte groei van 1,8 procent.
Economische groei: consument haakt aan, bedrijven investeren
Over de oorzaken van het groeiherstel laat het CPB een vertrouwd geluid horen. Belangrijkste verandering is dat consumenten, na jaren van bezuinigen, weer meedoen en hun uitgaven opschroeven. De groei van de bestedingen van huishoudens wordt geschat op 1,8 procent dit jaar en 1,6 procent in 2016.
Daarnaast durven bedrijven weer te investeren, met groeipercentages van respectievelijk 4,5 procent en 4,6 procent dit jaar en volgend jaar.
Samen met de al eerder ingezette opleving van de uitvoer, die een extra zetje krijgt door de goedkope euro, gaat de Nederlandse economie voor het eerst in jaren op drie motoren draaien: binnenlandse bestedingen, bedrijfsinvesteringen en de export. Alleen de overheidsbestedingen nemen de komende jaren relatief weinig toe.
2015 wordt ook het jaar waarin de arbeidsmarkt echt kantelt. Tot nog toe is vooral zichtbaar dat het aantal uitzenduren toeneemt, terwijl bedrijven nog huiverig zijn om meer vaste krachten in dienst te nemen. Het CPB verwacht echter dat de werkloosheid dit jaar duidelijk daalt tot 7 procent van de beroepsbevolking, tegen 7,4 procent in 2014.
Die daling van de werkloosheid zet ook door in 2016, waar het CPB een gemiddeld werkloosheidspercentage van 6,7 procent verwacht.
Begrotingstekort daalt in 2016
Politiek meest gevoelig is de raming van het CPB voor de ontwikkeling van de overheidsfinanciën. Hier verwacht het CPB mede door geschuif met bepaalde inkomsten en uitgaven dat het begrotingstekort dit jaar uitkomt op 1,9 procent van het nationaal inkomen. Dat is 0,1 procentpunt méér dan de oude raming.
In 2016 valt het begrotingstekort echter 0,4 procentpunt lager uit dan eerder geraamd, op 0,8 procent van het nationaal inkomen. Dit komt mede omdat het CPB een verwachte besparing op afdrachten aan de Europese Unie in 2016 boekt. Dit scheelt eenmalig 0,3 procentpunt op het begrotingstekort. Daarnaast heeft de hogere groeiraming een positief effect.
Wel houdt het CPB een aantal slagen om de arm. Zo gaat het Planbureau vooralsnog uit van een extreem lage marktrente voor de overheidsschuld van 0,3 procent, maar recent is de marktrente voor tienjarige staatsleningen opgelopen tot 1 procent. Blijft de rente op dit niveau dan moet de overheid pakweg 500 miljoen euro extra aan rente betalen in 2016.
Ook kan een verdere verlaging van de maximumproductie van het Groningenveld voor lagere aardgasbaten zorgen. De maximumproductie voor dit jaar en 2016 is nu geprikt op 39,4 miljard kuub per jaar. Elke verdere productieverlaging met 1 miljard kuub scheelt de staat ongeveer 200 miljoen euro aan inkomsten, zo waarschuwt het CPB.
Smeerolie voor nieuw belastingstelsel
Over 2015 en 2016 komt het CPB per saldo dus uit op een voordeel van de staatskas van ongeveer 0,3 procentpunt van het nationaal inkomen met de nieuwe ramingen.
Politiek relevant is vooral in hoeverre dit speelruimte biedt om 'smeerolie' te genereren voor eventuele negatieve koopkrachteffecten van een herziening van het belastingstelsel. Directeur Job Swank van DNB gaf maandag aan dat het kabinet hiervoor zo'n drie tot vijf miljard euro zou kunnen inzetten.
Een ruwe berekening van de positieve bijstelling van de groeiramingen en het begrotingstekort in 2015 en 2016 laat zien dat het kabinet per saldo een meevaller van zo'n twee miljard euro kan inboeken - ervan uitgaande dat de rentelasten niet hoger en de gasbaten niet lager uitvallen. Dat zou onvoldoende zijn om groepen die nadeel ondervinden van een nieuw belastingstelsel ruim te compenseren.
Om drie tot vijf miljard euro vrij te spelen, zou het kabinet het begrotingstekort in 2016 waarschijnlijk een paar procentpunt moeten laten oplopen ten opzichte van de huidige raming van 0,8 procent die het CPB inboekt.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl